મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય ઉથલપાથલનો સમયગાળો પૂરો થઈ ગયો છે. એકનાથ શિંદે રાજ્યના નવા મુખ્યમંત્રી બન્યા છે. હવે સવાલ એ છે કે મહારાષ્ટ્રમાં સૌથી મોટી પાર્ટી હોવા છતાં ભાજપે શિવસેનાના બળવાખોર જૂથના નેતા એકનાથ શિંદેને મુખ્યમંત્રી પદ કેમ સોંપ્યું? છેવટે, દેવેન્દ્ર ફડણવીસે પોતે આ પદ કેમ ન રાખ્યું અને 2019 ની શું ભૂલ હતી, જેમાંથી બોધપાઠ લઈને ભાજપે સરકાર ચલાવવા માટે શિંદે જૂથને ટેકો આપવાનું નક્કી કર્યું?
એકનાથ શિંદે કેમ બન્યા મુખ્યમંત્રી?
મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય આંદોલનની શરૂઆત સાથે, એ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે શિવસેના સામે બળવો કરી રહેલા તમામ ધારાસભ્યોએ એકનાથ શિંદેને તેમના નેતા તરીકે સ્વીકાર્યા છે. પહેલા ધારાસભ્યોનું એક મોટું જૂથ શિંદેની સાથે ગુજરાત અને પછી આસામના ગુવાહાટી ગયા. બાદમાં, એક પછી એક, કેટલાક વધુ ધારાસભ્યો શિવસેનાથી અલગ થયા અને શિંદે જૂથમાં જોડાયા.
એકનાથ શિંદે હાલમાં અપક્ષ સહિત 50 ધારાસભ્યોના સમર્થનનો દાવો કરી રહ્યા છે. એટલે કે આ સમગ્ર રાજકીય ઉથલપાથલની શરૂઆતથી લઈને અંત સુધી નિયંત્રણ માત્ર એકનાથ શિંદેના હાથમાં જ રહ્યું.
શિવસૈનિકને સીએમ બનાવવામાં આવે તો શિવસેનાનું સમર્થનનું વચન?
જે દરમિયાન શિંદે જૂથ બળવો કરી રહ્યો હતો અને તેણે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તે શિવસેનામાં પરત નહીં ફરે. તે સમયે મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી ઉદ્ધવ ઠાકરેએ કહ્યું હતું કે જો તેમના ધારાસભ્યો આગળ આવશે અને તેમના રાજીનામાની માંગ કરશે તો તેઓ રાજીનામું આપી દેશે. તેમણે એકનાથ શિંદેને સીએમ પદની ઓફર પણ કરી હતી. ઉદ્ધવે કહ્યું હતું કે જો કોઈ શિવસૈનિક મુખ્યમંત્રી પદ પર બેસે તો સમગ્ર શિવસેના તેને સમર્થન આપશે.
જાણકારોના મતે શિંદેને મુખ્યમંત્રી બનાવવાના બીજેપીના નિર્ણયથી ઉદ્ધવ ઠાકરે માટે મુશ્કેલી ઊભી થઈ છે. કારણ કે શિંદે જૂના શિવસૈનિક રહ્યા છે અને બળવા દરમિયાન પણ અલગ પક્ષ બનાવવાને બદલે તેઓ પોતાને અસલી શિવસેના ગણાવતા રહ્યા છે.
શિંદેને મુખ્યમંત્રી બનાવીને ભાજપે પણ ઉદ્ધવને તેમના જ શબ્દોમાં ઘેરવાનું કામ કર્યું છે. આ સાથે શિવસેનાના બાકીના ધારાસભ્યોને પણ પોતાના પક્ષમાં લેવાના પ્રયાસો હાથ ધરવામાં આવ્યા છે. આ પગલાથી ભાજપ ઉદ્ધવ ઠાકરેને શિવસેનાથી અલગ કરવાનો પ્રયાસ પણ કરી રહી છે.
ફડણવીસને કેમ ન મળ્યું સીએમ પદ?
સત્તાની ચાવી એકનાથ શિંદે પાસે રહી હોવાથી, શિવસેનાને વિખેરી નાખવાથી લઈને નવી સરકારને ટેકો આપવા સુધી, ભાજપ માટે મુખ્ય પ્રધાન પદનો દાવો કરવો ખૂબ મુશ્કેલ હશે. રાજકીય વિશ્લેષકોના મતે એનસીપી સાથે મળીને સરકાર બનાવવાના કડવા અનુભવને ભાજપ ભૂલ્યું નથી. જ્યારે થોડા કલાકોમાં જ પાવર ગુમાવવો પડ્યો હતો.
શિવસેનાને જવાબ આપવા ભાજપે રાજીનામું આપ્યું?
રાજકીય વર્તુળોમાં એવી પણ ચર્ચા છે કે ફડણવીસે મુખ્યમંત્રી પદ છોડી દીધું છે જેથી તેઓ ઉદ્ધવ ઠાકરેને ખુલ્લો પડકાર ફેંકી શકે. 2019ની ચૂંટણી બાદ શિવસેનાએ દાવો કર્યો હતો કે ભાજપે અઢી વર્ષના મુખ્યમંત્રીનું વચન આપ્યું હતું.
ત્યારે ફડણવીસે કહ્યું હતું કે આવી કોઈ સમજૂતી નથી અને વિધાનસભા ચૂંટણીના પ્રચાર દરમિયાન પણ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને અમિત શાહ તેમને પીએમ બનાવવાની વાત કરી રહ્યા હતા. જો કે, શિવસેનાએ વળતો પ્રહાર કરતા કહ્યું કે ફડણવીસ સીએમ પદની લાલચને કારણે તેમના વચનને વળગી રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં, આ વખતે ફડણવીસના સીએમ પદ ન લેવાના નિર્ણયને શિવસેનાને સીધો સંદેશ તરીકે પણ જોવામાં આવી રહ્યો છે.
2019ની કઈ ભૂલ, જેના કારણે બીજેપીએ શિંદેને સોંપ્યું પદ?
2019માં ભાજપ અને શિવસેનાએ ગઠબંધન કરીને ચૂંટણી લડી હતી. જો કે, મુખ્યમંત્રી પદને લઈને બંને પક્ષો વચ્ચે વિવાદ થયો અને બંનેએ અલગ થવાનો નિર્ણય કર્યો. તે દરમિયાન ભાજપે બળવાખોર NCP નેતા અજિત પવાર અને તેમના સાથી ધારાસભ્યોના સમર્થનથી સરકાર બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. ફડણવીસે પોતે સીએમ પદ સંભાળ્યું હતું, જ્યારે અજિત પવારને ડેપ્યુટી સીએમનું પદ સોંપવામાં આવ્યું હતું.
જો કે ત્યારબાદ તેની ભૂલ ભારે સાબિત થઈ હતી. હકીકતમાં, NCP સામે બળવો કરવા છતાં, શરદ પવાર આખરે ભત્રીજા અજિતને મનાવવામાં સફળ થયા. શરદ પવાર ભાજપને સત્તાથી દૂર રાખવા અને તેના હરીફ પક્ષો સાથે ગઠબંધન કરવા માટે કિંગમેકર તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. કરાર હેઠળ, રાજ્યની બીજી સૌથી મોટી પાર્ટી શિવસેનાને મુખ્ય પ્રધાન પદ મળ્યું, જ્યારે મહા વિકાસ અઘાડી ગઠબંધનને જાળવી રાખવા માટે સરકારમાં બળવાખોર અજિત પવારને ડેપ્યુટી સીએમ પદ આપવાની વાત થઈ. એટલે કે અજિત પવારને કોઈ પણ જાતની ખોટ વિના એનસીપીમાં પાછા લઈ જવામાં આવ્યા. આની અસર એ થઈ કે સરકારમાં બીજા સર્વોચ્ચ પદનો બલિદાન પણ ભાજપને કોઈ કામનો નહોતો.